Podziel się
Z przyjemnością prezentujemy szóste wydanie Przewodnika Podatkowego Mazars dla Europy Środkowo-Wschodniej. Nasz raport na temat obecnych systemów podatkowych w Europie Środkowo-Wschodniej obejmuje obecnie 22 kraje (wcześniej 19); oprócz krajów z regionu, Rosji, Ukrainy i państw bałtyckich, tegoroczne wydanie uwzględnia także Bułgarię, Kosowo i Niemcy. Celem tej publikacji jest pomaganie inwestorom w porównaniu podstawowych czynników konkurencyjności.
Podatek VAT
Dzięki korzystnemu klimatowi gospodarczemu w ostatnich latach, deficyty budżetowe zmniejszyły się i zaczęła wzrastać konsumpcja w większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Rządy starają się wykorzystać ten boom, coraz bardziej stawiając na podatki konsumpcyjne przy planowaniu wpływów podatkowych.
W związku z tym, jednym z najważniejszych źródeł przychodów jest podatek od towarów i usług. Dzięki przepisom unijnym zasady są ujednolicone, ale stosowane stawki podatkowe znacznie różnią się od siebie w obrębie regionu. Średnia stawka VAT wynosi ok. 20%; w 2018 roku tylko Czarnogóra podniosła najwyższą stawkę VAT o kilka punktów procentowych. Stawki 25% i 27% odpowiednio w Chorwacji i na Węgrzech są nadal szczególnie wysokie.
Znakiem zwiększonej wagi podatków od towarów i usług dla budżetu jest rozpowszechnione wprowadzenie nowoczesnych technologii cyfrowych nakierowanych na zwiększenie efektywności ściągania podatku VAT i ograniczenia uchylania się od płacenia podatku. Wśród takich działań jest między innym wprowadzenie kas fiskalnych online i zwiększone monitorowanie transakcji związanych z transportem (np. węgierski elektroniczny system kontroli drogowej). Od roku 2018 na Węgrzech oprogramowanie rozliczeniowe musi być połączone z systemem organu podatkowego, umożliwiając w ten sposób sprawozdawczość elektroniczną w czasie realnym.
„Raport krótko podsumowuje najważniejsze trendy w podatkach w krajach środkowowschodniej Europy. Z naszej perspektywy najważniejszą kwestią jest proces uszczelniania systemów podatkowych oraz zaostrzania kontroli podatkowej odnośnie procesów gospodarczych mających miejsce w międzynarodowych grupach spółek. Temu celowi służą praktycznie wszystkie ostatnie zmiany w systemie podatkowym, również mające miejsce na gruncie polskich przepisów. Myślę tutaj nie tylko o kontroli polityki w zakresie cen transferowych, przesyłania JPK, ale również o obowiązującym od lipca mechanizmie podzielonej płatności w VAT (tzw. split payment).” – komentuje Kinga Baran, doradca podatkowy, Dyrektor Departamentu Doradztwa Podatkowego w warszawskim biurze Mazars.
„Podatnicy powinni przygotować się, że w najbliższych latach ich biznes będzie kontrolowany w sposób przekrojowy, a nie tak jak miało to miejsce do tej pory – wyłącznie wybiórczo. Na podstawie naszych doświadczeń mogę powiedzieć, że nie wszyscy przedsiębiorcy mają tego świadomość, a tym bardziej nie są do tego przygotowani.” – dodaje Kinga Baran.
Podatki od zatrudnienia
Proporcja podatków i obciążeń pracy nadal spada w regionie, jednakże całkowity koszt pracy dla pracodawców wynosi nadal blisko 160% wynagrodzenia netto.
Tradycyjnie wypadające słabo w porównaniach dotyczących obciążeń kosztami pracy, Węgry delikatnie poprawiły swoją pozycję, choć ostatnie znaczące obniżki są wyłącznie korzystne dla rodzin.
Warto zauważyć, że w 2018 roku rumuński system składek socjalnych został całkowicie przemodelowany. Ponadto w tym roku Rumunii i Czarnogórze udało się obniżyć stawki podatku od osób fizycznych.
Podatek od osób prawnych
Różnica między najniższą a najwyższą stawką podatku wynosi aż 20 punktów procentowych, ale metody wyliczania podstawy opodatkowania różnią się znacząco, dlatego podatki od osób prawnych w analizowanych krajach nie mogą zostać porównane na podstawie samych stawek podatku.
Taki stan rzeczy potwierdza fakt, że niektóre kraje wprowadziły rozwiązania podatkowe całkiem inne niż tradycyjne opodatkowanie oparte na zysku. Wcześniej jedynie Estonia miała swój własny unikalny system, w którym spółki nie musiały płacić 20% podatku CIT, dopóki nie było wypływu dochodu z firmy. W roku 2018 Łotwa wybrała podobną ścieżkę, a także włączyła wypłacane zyski do podstawy opodatkowania.
W innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, różnice w nacisku kładzionym na podatek od osób prawnych są coraz bardziej widoczne. W tym roku w Chorwacji stawka podatku od osób prawnych spadła o kilka punktów procentowych, natomiast kilka kilometrów dalej w Słowenii nastąpił porównywalny wzrost. Ogólnie średnia stawka podatku od osób prawnych w Europie Środkowo-Wschodniej wynosi nieco ponad 17% (licząc z najwyższą stawką w przypadku krajów z progresywnym systemem opodatkowania).
Wszystkie kraje Europy Środkowo-Wschodniej z tradycyjnym systemem podatku dochodowego dopuszczają przeniesienie strat poniesionych w poprzednich latach i ich odliczenie od podstawy opodatkowania w kolejnych latach. Zasadniczo ta kwota może być wykorzystana przez określony czas, zwykle 5-7 lat, a w niektórych krajach tylko przez 3-4 lata. Jedynie sześć krajów nadal dopuszcza możliwość rozliczania straty przez czas nieokreślony.
Większość badanych krajów stosowało jakiś rodzaj ograniczenia odsetek określającego, jaka część odsetek od kredytów korporacyjnych może być odliczona od podstawy podatku dochodowego. Dzięki unijnej dyrektywie ustanawiającej przepisy mające na celu przeciwdziałanie praktykom unikania opodatkowania (ATAD), poprzednie przepisy dotyczące cienkiej kapitalizacji zostają zastąpione przez metody obliczeniowe oparte na EBITDA. Ta sama dyrektywa spowodowała również standaryzację przepisów dotyczących zagranicznych spółek kontrolowanych (CFC).
Państwa w regionie mają skłonność do potrącania podatku u źródła od płatności odsetek, dywidend i należności licencyjnych (według stawki 15% lub nawet 19-20%). Oczywiście mogą być one stosowane z uwzględnieniem przepisów odpowiednich traktatów podatkowych. Jednocześnie Litwa, Estonia i Węgry nie nakładają już podatku u źródła od zysków kapitałowych.
Na terenie dwóch trzecich regionu Europy Środkowo-Wschodniej podatnicy mogą sporządzać jednostkowe sprawozdania finansowe zgodnie z MSSF i wykorzystywać je także do celów podatkowych. Jest to zauważalny trend ostatnich lat. Ponadto, należy zwrócić uwagę, że w ponad połowie krajów system podatkowy wspiera działalność w zakresie badań i rozwoju (R&D) w tej czy innej formie.
Ceny transferowe CBC-R
Inicjatywa BEPS („erozja podstawy opodatkowania i przerzucanie zysków”) prowadzona przez OECD przyciągnęła uwagę do faktu, że organy podatkowe powinny skupiać się bardziej na transakcjach wewnątrzgrupowych i w miarę możliwości transakcjach transgranicznych.
Przepisy na temat cen transferowych zostały już wprowadzone do systemów podatkowych prawie wszystkich krajów i obecnie istnieje coraz większy nacisk na towarzyszące im obowiązki dokumentacyjne. Podstawowym celem raportowania według krajów (CBC-R) wymaganego przez OECD jest wspieranie przejrzystości poprzez dostarczenie lokalnym organom podatkowym informacji niezbędnych do oceny ryzyka podatkowego.
W poprzednim roku podatnicy w regionie Europy Środkowo-Wschodniej musieli także aktywnie uczestniczyć we wdrażaniu systemu raportowania według krajów (CBC).
